Sam sống phổ biến ở các vùng biển tại Quảng Ninh và thường sống thành từng đôi, con đực sẽ nằm trên lưng của con cái và có kích thước chỉ nhỏ bằng một nửa con cái, sam biển luôn quấn lấy nhau không rời, dù mưa gió bão thì cũng không tách rời nên được ví là “Dính lấy nhau như sam”. Vì thế khi đánh bắt người ta thường hạn chế bắt lẻ mà sẽ bắt cả cặp, nếu chỉ bắt được một con thì sẽ thả đi. Để đánh bắt sam biển, cần phải có kinh nghiệm và am hiểu thói quen của sam. Bên cạnh đó, sam biển cũng rất khó chế biến vì vậy để tạo nên những món ăn thơm ngon phải đòi hỏi có kỹ năng và kinh nghiệm “gia truyền” với những gia vị đặc trưng riêng có của người miền biển.

Theo đầu bếp Đinh Tiến Cường - nhà hàng Cường Loan tại phường Trà Cổ, một trong những nhà hàng có món sam “trứ danh” thì để chế biến sam cần có cả một nghệ thuật, việc chế biến đòi hỏi công phu và để làm hài lòng các thực khách khi thẩm các món sam biển quả thật không dễ dàng bởi việc chế biến được những món ngon từ sam mà vẫn giữ nguyên hương vị để các món ăn mang đậm đà vị mặn mòi từ biển cả. Thịt sam nhiều đạm, có tính hàn, vị gần giống thịt ghẹ nhưng dai và nhạt hơn, phù hợp để xào cùng gia vị cay nóng như măng chua, tỏi, ớt, lá lốt. Với sự sáng tạo trong chế biến một đôi sam có thể chế biến được từ 6 đến 7 món như: canh tiết sam, sam xào măng, chân sam xào chua ngọt, đùi sam rán, chả sam, trứng sam ép đường, nộp trứng sam, mỗi món mang một hương vị riêng.

Để chế biến sam biển một cách an toàn, sạch sẽ phải có sự tỉ mỉ cẩn thận và khéo léo. Theo kinh nghiệm của người dân miền biển thì thức ăn của sam biển thường là sứa, vì vậy phần gan và ruột của sam cực độc, dễ gây ngộ độc thức ăn khi ăn. Cho nên, bạn cần phải chọn và sơ chế sam biển cẩn thận để có một món ăn ngon. Sam biển đã sơ chế sạch thì chỉ lấy riêng phần bụng và trứng, tuyệt đối không để lại ruột và gan bị vỡ nào còn sốt, phải rửa cho thật sạch. Sam khi mua về là loại sam vừa đánh bắt vào bờ, bạn đem cho vào thau nước rửa sạch. Tiếp theo, bạn dùng dao khéo léo lấy tiết sam và chặt phần chân sam để riêng, sau đó, dùng dao để chặt tách đôi sam từ phần đuôi. Vỏ sam cứng nên bạn cần làm cẩn thận để không bị dứt tay rồi tách lấy riêng từng phần thịt, mái chèo, trứng, chân sam và khéo léo loại bỏ ruột và gan sam vì phần này dễ gây ngộ độc. Sau đó bạn có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon với trứng sam, chân sam, thịt sam …

Thưởng thức Sam thì trứng sam là món ăn đầu tiên trong danh sách những món ngon độc đáo được chế biến từ sam. Để có món trứng sam ngon đòi hỏi các bước thực hiện khá cầu kỳ bởi người đầu bếp phải thật khéo léo trong việc lấy tiết sam, lóc thịt và tách chân sam sau đó dùng dao nhọn khéo léo lóc lớp màng sạt với vỏ của sam cái, mới lấy được trứng sam, trứng sam có thể chế biến được nhiều món ngon như nộm trứng sam, trứng sam nướng hay chuẩn vị hơn cả là trứng sam ram đường vàng ươm đậm đà vị béo ngậy, thơm ngon. Bên trong trứng sam có thành phần dinh dưỡng rất cao, nhiều đạm đây là một món ăn bổ dưỡng, chỉ từ trứng sam bạn có thể được các đầu bếp ở nhà hàng chế biến thành các món ngon ăn một lần sẽ nhớ mãi không quên.

Một món ăn được nhiều thực khách yêu thích nhâm nhi đó là chân Sam xào chua ngọt, đây là món ăn khá dễ thực hiện, còn giữ nguyên hương vị của sam tươi vừa chế biến xong. Theo đầu bếp Đinh Tiến Cường - nhà hàng Cường Loan chia sẻ thì sau khi sơ chế, sẽ cắt phần chân và đùi Sam riêng ra thành các miếng vừa ăn rồi ngâm vào nước nóng để khử sạch mùi tanh. Sau đó ướp kèm với các gia vị như ớt, sả và riềng trong 10 đến 15 phút. Để xào chân sam ngon không thể thiếu các loại gia vị ớt tươi, nước me, tương ớt, tỏi và lá lốt, giúp dậy mùi tạo hương vị cho món ăn thật khó quên. Cho lửa to, cho dầu và xào với tỏi rồi rim nhỏ lửa trong nước sốt đặc sánh có đủ vị chua cay, mặn ngọt từ mắm, nước cốt me, ớt…

Món nộm thịt sam hoặc nộm trứng sam cũng được thực khách ưa chuộng, Sam được lọc thịt, hấp chín rồi bóc nhỏ, đem trộn với dưa chuột, cà rốt, ngó sen thái mỏng cùng lạc, ớt, rau thơm, xoài chua, trộn đều các nguyên liệu với nước mắm ớt chua cay, chờ 10-15 phút là có thể thưởng thức, khi ăn bạn có thể ăn cùng với bánh đa để chống ngấy và tạo độ ròn thơm, hoặc bạn cùng bánh tráng cuốn chấm với nước mắm chua, cay ngọt hoặc mù tạt tùy vào khẩu vị của mỗi thực khách. Túi đựng trứng của sam sau khi tách hết phần trứng sẽ được nhồi cùng với thịt băm, hành mỡ chiên giòn tạo độ giòn sần sật đặc biệt món tiết canh sam có màu xanh lam lạ mắt và vị ngọt thanh mát được nấu cùng lá lốt thái chỉ vừa giải nhiệt vừa tốt cho sức khỏe.

Chị Vương Thu Hương - thực khách đến từ quận Ba Đình - Hà Nội cho biết: "Mỗi lần đến Trà Cổ tôi thường gọi món sam bởi nó mang đậm đà hương vị đặc trưng riêng của biển cả. Bạn vừa tận hưởng làn gió biển, vừa thẩm và xuýt xoa từng miếng chân sam xào cay và thơm nồng của xả, ớt, tỏi đượm vị hoặc ăn miếng bánh đa xúc trứng sam nướng thơm phức để cảm thấy được hết vị ngọn béo, bùi của trứng sam, những món ăn mà nếu thưởng thức một lần có dịp trở lại bạn sẽ “thẩm” tiếp".

Với những người con miền biển khi xa quê, nhớ quê hương hẳn bạn sẽ không thể quên được sam với những món ngon mang đậm hương vị mặn mòi của biển cả, còn đối với du khách dù chỉ một lần thưởng thức các món ngon từ sam biển, chắc chẳn bạn sẽ nhớ mãi không quên. Hè này, bạn đã có hẹn với TP Móng Cái chưa?