Ngày 19/2/1960, Đảng Bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Hải Ninh (nay là Thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh) đã vinh dự được đón Bác Hồ về thăm và làm việc. Bác đã đến thăm các lực lượng chức năng làm việc tại Trạm Hải quan Cửa khẩu Bắc Luân. Tiếp đó, Bác Hồ đã sang thăm nhân dân Đông Hưng (Trung Quốc) và chia quà cho các cháu thiếu nhi tại một trường mầm non gần biên giới. Trong chuyến công tác này, Bác đã dành nhiều thời gian để nói chuyện với nhân dân trong tỉnh cũng như đi thăm hỏi, động viên các em học sinh, các thầy cô giáo cùng con em công nhân Lò Bát (Móng Cái), Hợp tác xã Soáy Nguồn, trại trồng cây ở xã Đoan Tĩnh và xưởng Cơ khí ở Hải Ninh.

Với ý nghĩa lịch sử quan trọng đó, tỉnh Quảng Ninh đã đồng ý chủ trương và chỉ đạo UBND Thành phố Móng Cái phối hợp với các sở, ngành liên quan triển khai dự án xây dựng nhà lưu niệm Bác Hồ tại Cửa khẩu Bắc Luân để ghi nhớ dấu mốc lịch sử đó.

Để thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của nhân dân các dân tộc và các thế hệ cán bộ, Đảng viên trên địa bàn thành phố Móng Cái đối với vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc; đồng thời, góp phần giáo dục truyền thống, tư tưởng, đạo đức cho các thế hệ trẻ hôm nay và mai sau, việc xây dựng địa điểm lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm trạm Hải quan cửa khẩu Bắc Luân mang ý nghĩa rất quan trọng. Mặt khác, di tích được xây dựng ngay tại cửa khẩu biên giới của Tổ quốc là minh chứng cho quan hệ hữu nghị, truyền thống giữa hai nước Việt Nam - Trung Hoa. 

Công trình Nhà lưu niệm được triển khai đầu tư xây dựng từ tháng 6/2018, khánh thành và đưa vào sử dụng ngày 19/5/2019 nhân dịp kỷ niệm 129 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2019). Công trình có chất lượng cao về nội dung tư tưởng, kỹ thuật, mỹ thuật với các hạng mục: Nhà lưu niệm trưng bày một số tư liệu về Bác Hồ tại cửa khẩu; ảnh Bác Hồ sang thăm Đông Hưng (Trung Quốc); một số đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước thăm cửa khẩu; khuôn viên phục vụ khánh tham quan; vườn hoa, cây xanh, bia ghi dấu… 

Nhà lưu niệm Bác Hồ có tổng diện tích khuôn viên là 261m2. Trong đó, công trình nhà lưu niệm có diện tích 88m2 được xây theo hình tròn với 3 cửa ra vào. Công trình thiết kế mỹ thuật gồm 3 phần chính: Tầng đế cao 3,75m, thân nhà cao 3,4m, đỉnh cao nhất là đài sen mái cao 2,55m. 

Công trình được thiết kế như một đài sen đang tỏa hương trong lòng thành phố nơi địa đầu biên cương của Tổ quốc cũng như thể hiện sự bền vững, phát triển, đoàn kết. Nhà lưu niệm lấy hình tượng hoa sen bởi hoa sen - một hình tượng có ý nghĩa hết sức đặc biệt đối với người Việt Nam. Hoa sen biểu hiện cho sự khai sáng và hoàn mỹ, vừa đời thường lại vừa cao quý, linh thiêng… Nói đến hoa sen, chúng ta nghĩ ngay đến Bác Hồ bởi Người đã sinh ra và lớn lên từ làng Sen. 

Phía bên trong, Nhà lưu niệm Bác Hồ được bố trí với 4 khu vực không gian tương ứng với 4 chủ đề. Trong đó, khối 1 và 2 là những hình ảnh ghi lại sự kiện Bác Hồ về thăm Móng Cái năm 1960. Khối 3 là không gian trưng bày các hình ảnh ghi lại sự kiện Bác Hồ sang thăm Đông Hưng và công trình đình Hồ Chí Minh. Khối 4 là không gian giới thiệu về sự kiện Bác đến thăm Trạm hải quan cửa khẩu Bắc Luân, hình ảnh của Bác với các ngành hải quan, biên phòng.

Nhà lưu niệm Bác Hồ tại di tích Trạm hải quan cửa khẩu Bắc Luân đều là địa chỉ đỏ, địa chỉ văn hóa của TP Móng Cái, là nơi giáo dục, nhắc nhở thế hệ đi sau về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho các thế hệ người Quảng Ninh nói riêng và Việt Nam nói chung. Đây cũng là nơi để giới thiệu với du khách quốc tế về Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Di tích Địa điểm ghi dấu sự kiện Bác Hồ thăm Trạm Hải Quan cửa khẩu Bắc Luân và sang thăm nhân dân Đông Hưng, Trung Quốc năm 1960” còn là một địa chỉ văn hóa, nơi giáo dục ý thức quan tâm, thương yêu và có trách nhiệm với thiên nhiên, với môi trường và con người qua tấm gương của Bác. Đây cũng là nơi để mỗi chúng ta nhìn lại mình trong suy nghĩ, trong hành động, trong cử chỉ, lời nói, việc làm, giúp chúng ta có trách nhiệm hơn với bản thân, xã hội và quê hương, đất nước. Đồng thời thể hiện tình cảm, lòng biết ơn của cán bộ, nhân dân Móng Cái đối với Bác Hồ kính yêu.

Thực hiện lời dạy của Người, trong những năm qua, cán bộ, đảng viên, nhân dân TP Móng Cái đã một lòng đoàn kết, nhất trí ra sức thi đua, cùng nhau phấn đấu xây dựng Móng Cái ngày càng giàu về kinh tế - văn hoá, ổn định về chính trị - xã hội, vững mạnh về quốc phòng, đẹp về cảnh quan, góp phần cùng với nhân dân cả nước thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu nước mạnh, dân chủ, văn minh.

Sự kiện Bác Hồ qua trạm Hải quan Cửa khẩu Bắc Luân năm 1960 góp phần thắt chặt thêm tình đoàn kết, hữu nghị giữa 2 nước. Địa điểm ghi dấu sự kiện Bác Hồ thăm Trạm Hải Quan cửa khẩu Bắc Luân và sang thăm nhân dân Đông Hưng, Trung Quốc năm 1960 sẽ trở thành một điểm di tích lịch sử quan trọng ghi dấu sự kiện trên. 

Với giá trị văn hóa và ý nghĩa lịch sử đó, ngày 29/12/2023, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 4156/QĐ-UBND về việc xếp hạng Di tích cấp tỉnh đối với Di tích lịch sử “Địa điểm ghi dấu sự kiện Bác Hồ thăm Trạm Hải Quan cửa khẩu Bắc Luân và sang thăm nhân dân Đông Hưng, Trung Quốc năm 1960”. Sự kiện này là mốc son hết sức ý nghĩa trong hành trình bảo tồn, phát huy giá trị của di tích; là sự ghi nhận, tôn vinh những giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa của di tích Nhà lưu niệm Bác Hồ.