Chợ trung tâm thành phố Móng Cái

Thời kỳ đổi mới, Móng Cái còn được biết đến như một điểm sáng về phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, một mảnh đất giàu tiềm năng với những con người cần cù, năng động, có tinh thần đoàn kết, vượt qua muôn vàn thách thức, khó khăn để đạt được những thành tựu to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển chung của tỉnh Quảng Ninh cũng như của cả nước. Trong những ngày thu lịch sử này, hòa chung vào không khí thi đua sôi nổi lập thành tích chào mừng kỉ niệm ngày thành lập tỉnh Quảng Ninh, Đảng bộ và nhân dân thành phố Móng Cái lại có dịp ôn lại những trang sử vinh quang, những thành tựu đáng tự hào trên chặng đường xây dựng và phát triển qua 68 năm kể từ ngày Chi bộ đảng đầu tiên ở nơi đây được thành lập.

Là vùng đất phên dậu của Tổ quốc, Móng Cái đã trải qua biết bao biến cố thăng trầm trong quá trình đấu tranh, xây dựng và phát triển. Đây là nơi ghi dấu nhiều chiến công oanh liệt của cha ông ta trong công cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia. Đây cũng là nơi mà thực dân Pháp gặp phải sự kháng cự quyết liệt ngay từ những ngày đầu sang xâm lược, tiêu biểu là các trận đánh ngày 27/1/1886 diệt sĩ quan Hai-xơ và 24 lính, trận tập kích nhà Hải Quan của địch ngày 27/8/1894.

Những năm đầu thế kỉ XX, Móng Cái là cửa ngõ ra nước ngoài hoạt động của nhiều chiến sỹ cách mạng như đồng chí Trần Phú, Lê Hồng Phong, Hồ Tùng Mậu. Từ năm 1936 đến năm 1942, cùng với khí thế cuộc đấu tranh chống Pháp của công nhân mỏ từ Cẩm Phả, Hòn Gai, phong trào cách mạng tại Móng Cái có nhiều chuyển biến tích cực. Một số thanh niên tiến bộ ra Hòn Gai, Cẩm Phả, Hải Phòng… tìm kiếm việc làm và tìm hiểu phong trào đấu tranh. Trong số đó có người thanh niên Đào Phúc Lộc được đồng chí Tô Hiệu tuyên truyền giác ngộ đã tích cực tham gia các hoạt động cách mạng và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Với sự hoạt động tích cực và hiệu quả của đồng chí Đào Phúc Lộc, cuối năm 1942, Mặt trận Việt Minh huyện Móng Cái được thành lập. Đây là tiền đề quan trọng tạo nên những bước tiến mới và những thành công đáng kể trong quá trình đấu tranh cách mạng tại vùng đất biên cương này. Trong suốt khoảng thời gian từ năm 1943 đến tháng 9/1946, Mặt trận Việt Minh huyện đã lãnh đạo phong trào đấu tranh chống Nhật, cứu nước và đấu tranh giành chính quyền cách mạng ở Móng Cái.

Nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên tại Móng Cái

Ngày 19/10/1946, tại số nhà 42 phố Chính, Móng Cái (thuộc phường Hòa Lạc ngày nay) đã diễn ra Hội nghị thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản của huyện Móng Cái. Thực hiện tốt nhiệm vụ được đề ra, Chi bộ đảng đã tổ chức nhân dân xây dựng kinh tế, tự cấp, tự túc; khẩn trương xây dựng lực lượng dân quân, xây dựng chính quyền huyện và chính quyền xã. Cho đến cuối năm 1948, bất chấp sự tái chiếm của thực dân Pháp, bất chấp những trận khủng bố và càn quét của thực dân Pháp và bè lũ tay sai phản động, đội ngũ cán bộ, đảng viên ở Móng Cái vẫn trưởng thành cả về số lượng và chất lượng, vẫn vững vàng lãnh đạo nhân dân anh dũng, mưu trí đánh giặc, tạo nên khí thế mới của phong trào kháng chiến.

Tháng 12/1948, tại xã Cái Chiên, Đảng bộ Móng Cái đã mở Đại hội đoàn thể đảng viên lần thứ I. Từ đây, Đảng bộ huyện Móng Cái lãnh đạo nhân dân trong huyện kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, giành được nhiều chiến công oanh liệt.

Ngày 02/8/1954, tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi Móng Cái. Ngày 13/8/1954, hàng ngàn cán bộ, bộ đội và nhân dân trong huyện dự mít tính mừng chiến thắng, kết thúc 9 năm gian khổ, trường kỳ kháng chiến chống Pháp, mở ra trang mới trong lịch sử cách mạng của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Móng Cái.

Hòa bình được lập lại, từ tháng 9/1954 đến năm 1965, Đảng bộ và nhân dân Móng Cái ra sức khắc phụ hậu quả chiến tranh, phục hồi sản xuất, ổn định đời sống nhân dân, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và củng cố quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa và thực hiện Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất.

 Những kết quả đạt được trong quá trình khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế - xã hội đã tạo điều kiện thúc đẩy mọi mặt sản xuất và đời sống, tạo tiền đề để Đảng bộ và nhân dân trong huyện bước vào công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Từ năm 1958 đến năm 1965, cùng với tỉnh và cả nước, Móng Cái tiến hành cải tạo chủ nghĩa xã hội đối với các thành phần kinh tế và từng bước phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Mặc dù còn một số hạn chế như mang nặng tính hành chính, mệnh lệnh, gò ép song công tác cải tạo các thành phần kinh tế đã góp phần củng cố quan hệ sản xuất XHCN trên địa bàn Móng Cái và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân từng bước được cải thiện; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được củng cố; hệ thống chính quyền và Đảng bộ ngày càng vững mạnh, đồng thời hoàn thành kế hoạch 5 năm lần thứ nhất. Cùng với các địa phương khác ở miền Bắc, trong thời kỳ này, Đảng bộ và nhân dân Móng Cái vừa lao động sản xuất, vừa sẵn sàng chuẩn bị chiến đấu và chiến đấu giáng trả những cuộc tập kích phá hoại của đế quốc Mỹ.

Thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược, trong giai đoạn 1965 – 1975, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Móng Cái đã vượt qua nhiều khó khăn, thử thách, vừa làm tốt nhiệm vụ động viên dốc sức người, sức của chi viện cho tiền tuyến, vừa hoàn thành nhiệm vụ sản xuất và chiến đấu, góp phần cùng quân và dân cả nước đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất nước nhà. Trong quá trình thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo phong trào, Đảng bộ Móng Cái không ngừng rèn luyện, phấn đấu trưởng thành cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đảng bộ đã hoàn toàn thống nhất, khắc phục có hiệu quả tư tưởng bè phái, cục bộ địa phương của một số đảng viên; kiên quyết xử lý những vụ vi phạm; lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng, đề bạt và sử dụng những cán bộ có đủ năng lực, phẩm chất cách mạng; đồng thời sàng lọc, loại bỏ những đảng viên thoái hóa, biến chất. Qua đó, Đảng bộ ngày càng lớn mạnh, nâng cao năng lực và sức chiến đấu; đây là hành trang mang tính quyết định để Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Móng Cái cùng nhân dân cả nước bước vào thời kỳ xây dựng Chủ nghĩa xã hội.

Sau 21 năm xây dựng CNXH (1954 – 1975), mặc dù có nhiều cố gắng song Móng Cái vẫn là huyện nghèo, công nghiệp địa phương phát triển chậm, nền kinh tế vẫn chủ yếu là nông - lâm - ngư nghiệp, sản xuất phụ thuộc vào thiên nhiên, sản lượng thấp, cơ sở vật chất nghèo nàn; đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân còn gặp nhiều khó khăn. Chính vì thế, Đại hội đại biểu lần thứ XIII Đảng bộ huyện Móng Cái đã đề ra Nghị quyết: “Tập trung lực lượng cao độ của cả tỉnh, của các cấp, các ngành tạo ra bước phát triển vượt bậc trong nông nghiệp cả về lương thực và thực phẩm; đồng thời phát triển lâm nghiệp, ngư nghiệp với tốc độ nhanh; đẩy mạnh phát triển công nghiệp địa phương (kể cả tiểu thủ công nghiệp và công nghiệp) theo hướng phát triển thật nhanh vật liệu xây dựng và các mặt hàng tiêu dùng nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách về đời sống nhân dân”. Dưới ánh sáng của Nghị quyết, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Tỉnh ủy Quảng Ninh, phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng, truyền thống đoàn kết, tự lực-tự cường, dù trong điều kiện có nhiều khó khăn do hậu quả của cuộc chiến lâu dài và một kiểu chiến tranh phá hoại nhiều mặt của các thế lực thù địch, trong suốt những năm 1976 – 1985, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc huyện Hải Ninh (tên gọi của Móng Cái tại thời kì này) vẫn vững vàng bám trụ, vượt qua khó khăn, thử thách, thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, từng bước đi lên và giành được những thành tựu quan trọng về kinh tế, văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh; đời sống nhân dân trong huyện ổn định, có mặt được cải thiện.

Thực hiện công cuộc đổi mới (1986 - 1998), Đảng bộ và nhân dân huyện Hải Ninh quyết tâm đổi mới cơ chế quản lý kinh tế; kiên quyết xóa bỏ quan liêu, bao cấp; chuyển hẳn sang hoạch toán kinh doanh theo phương thức XHCN; đảm bảo quyền tự chủ trong sản xuất, kinh doanh của các đơn vị kinh tế cơ sở. Quán triệt Thông báo số 118 của Ban Bí thư và Chỉ thị số 08 của Hội đồng Bộ trưởng về chủ trương mở cửa biên giới cho nhân dân các xã biên giới thăm thân và trao đổi hàng hóa, ngày 05/2/1989, huyện Hải Ninh tiến hành mở cửa biên giới tại 2 điểm: Ngã ba Soáy Nguồn và Lục Lằm. Ngày 17/4/1994, cửa khẩu quốc tế đường bộ Móng Cái chính thức được hai nước CHXHCN Việt Nam và CHDCND Trung Hoa công nhận. Việc đổi mới và mở cửa biên giới đã thúc đẩy kinh tế nông nghiệp phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa; công nghiệp - thủ công nghiệp với nhiều thành phần kinh tế được phát triển; đẩy nhanh tốc độ xây dựng cơ sở hạ tầng; giao thông vận tải cơ bản đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội; hệ thống thông tin liên lạc được xây dựng hiện đại và không ngừng được mở rộng. Công tác quản lý thu - chi ngân sách đạt kết quả tốt, đảm bảo cân đối được ngân sách huyện và có đóng góp đáng kể cho ngân sách Trung ương và tỉnh. Sự nghiệp văn hóa - xã hội có chuyển biến đáng kể, ngành y tế thực hiện có kết quả công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Hoạt động văn hóa - văn nghệ, thông tin tuyên truyền bám sát các nhiệm vụ chính trị của địa phương. Sự nghiệp giáo dục từng bước ổn định và tiến bộ. Các vấn đề an sinh xã hội được quan tâm và được sự ủng hộ của các cấp, các ngành và mọi tần lớp nhân dân tham gia, đem lại hiệu quả thiết thực.

Dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội VI của Đảng, sau 12 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Hải Ninh từ huyện nghèo trở thành huyện khá; tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh, tương đối bền vững, thu ngân sách tăng. Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị không ngừng được củng cố, mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động. Công tác quốc phòng, an ninh, giữ gìn trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, tạo môi trường thuận lợi cho kinh tế - xã hội phát triển. Đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân không ngừng đượcc cải thiện và nâng cao.

Tháng 7/1998, Chính phủ ban hành Nghị định về việc thành lập Thị xã Móng Cái thuộc tỉnh Quảng Ninh trên cơ sở diện tích và dân số của huyện Hải Ninh. Ngày 14/11/1998, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc thị xã Móng Cái tổ chức Lễ công bố Nghị định số 52 về thành lập Thị xã Móng Cái và đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất của Nhà nước trao tặng. Phát huy những thành tích đã đạt được, Đảng bộ và nhân dân thị xã Móng Cái tiếp tục đẩy mạnh thực hiện công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa. Năm 2004, với nhiều thành tích nổi bật, Thị xã Móng Cái được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới”.

Ngày 24/9/2008, Chính phủ ban hành Nghị định số 03/NĐ-CP về thành lập Thành phố Móng Cái thuộc tỉnh Quảng Ninh. Với sự kiện quan trọng này, Móng Cái được trở lại là một trong hai trung tâm kinh tế - thương mại lớn của tỉnh Quảng Ninh. Có vị trí quan trọng trong trục kinh tế trọng điểm Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh; cửa khẩu Móng Cái  được xác định là Của khẩu quốc tế biên giới bộ quan trọng nhất của Việt Nam và là cửa ngõ quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế giữa các nước trong khu vực. Với tiềm năng, thế mạnh đó, mục tiêu phát triển của Móng Cái trong những năm tới là: Quyết tâm xây dựng Móng Cái trở thành Thành phố cửa khẩu quốc tế hiện đại, văn minh, một trung tâm kinh tế lớn ở vùng Đông Bắc của Tổ quốc.

           Cụm thông tin cổ động biên giới Sa Vỹ

 Sau 30 năm hòa nhịp cùng cả nước thực hiện đường lối đổi mới và tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Móng Cái đã thực sự  nắm bắt thời cơ, vượt qua thách thức, phát huy thế mạnh và khai thác mọi nguồn lực để tập trung phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Thành phố đã có những bước phát triển to lớn về thương mại, du lịch và phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng cao, cơ sở hạ tầng đô thị phát triển nhanh, mang dáng vóc của một thành phố hiện đại, văn minh, một cửa ngõ của Việt Nam và các nước khu vực ASEAN trong mối gắn kết với thị trường phía Nam của Trung Quốc. Quan hệ đối ngoại và kinh tế đối ngoại mở rộng, phát triển theo hướng có trọng tâm, trọng điểm. An ninh quốc phòng, chủ quyền biên giới quốc gia được giữ vững,. Công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng thực hiện thường xuyên, hiệu quả; hệ thống chính trị được củng cố và nâng cao.

Kể từ ngày Chi bộ Đảng đầu tiên ra đời đến nay đã tròn 68 năm, đó là cả một chặng đường dài đầy gian nan thử thách song cũng thật vinh quang. Đảng bộ và nhân dân các dân tộc thành phố luôn tự hào khi điểm lại những sự kiện, những mốc son sáng ngời trong lịch sử đấu tranh và phát triển của mình. Đó là niềm vinh dự, niềm tự hào to lớn vì 2 lần được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm: Lần thứ nhất là vào ngày 20/2/1960, Bác Hồ về thăm và biểu dương những thành tích mà Đảng bộ, quân và dân các dân tộc Móng Cái đạt được và thân gửi đến toàn thể nhân dân lời thăm hỏi ân cần. Người đã đi thăm hợp tác xã nông nghiệp Soáy Nguồn, Trường thanh niên Cờ đỏ, Trường tiểu học Lý Tự Trọng và đặc biệt Người qua cầu Hữu Nghị Bắc Luân và tặng quà các cháu học sinh một trường tiểu học của thị trấn Đông Hưng (Trung Quốc). Lần thứ hai là vào ngày 05/8/1961, trên đường đi thăm đảo Cô Tô và vùng biển đảo Đông Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dừng chân nghỉ lại tại khách sạn Trà Cổ. Người ân cần thăm hỏi đời sống nhân dân; nhắc nhở bà con nhân dân phải tích cực trồng cây chắn gió, chắn cát để giữ đất và làm đẹp cho Trà Cổ. Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải gương mẫu trong lao động, công tác và đoàn kết. Sự kiện Bác Hồ lần thứ 2 về thăm Móng Cái là nguồn động viên, khuyến khích nhân dân trong huyện hăng hái tham gia sản xuất, hoàn thành kế hoạch 5 năm (1961 - 1965). Niềm vinh dự tự hào đối với Đảng bộ và nhân dân Móng Cái còn là những phần thưởng cao quý được Đảng và Nhà nước trao tặng, gồm: 5 tập thể và 2 cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; 4 tập thể được phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động. Đó là 2890 Huân chương, Huy chương các loại. Đó còn là Danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ kháng chiến chống Pháp và Danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới cho toàn thể cán bộ, nhân dân thành phố.

Những thành tựu nổi bật mà Đảng bộ và nhân dân thành phố Móng Cái đạt được trên chặng đường 68 năm kể từ khi có Đảng ấy chính là minh chứng đầy đủ và thuyết phục nhất cho quá trình xây dựng và phát triển không ngừng của vùng đất địa đầu giàu truyền thống cách mạng này. Tiếp nối truyền thống tốt đẹp đó, các thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân các dân tộc trên toàn thành phố hôm nay vẫn đang nỗ lực lao động và học tập không ngừng để cống hiến sức lực, trí tuệ cho sự nghiệp xây dựng quê hương, bảo vệ vẹn toàn lãnh thổ và biên cương Tổ quốc, tiếp tục viết lên những trang sử vẻ vang của thành phố Móng Cái anh hùng trong công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa, góp phần quan trọng cùng tỉnh Quảng Ninh và cả nước xây dựng một đất nước Việt Nam giàu mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh./.

Đặng Thị Thúy

Trung tâm Bồi dưỡng chính trị Thành phố Móng Cái