Móng Cái là thành phố cửa khẩu biên giới, có vị trí - vai trò chiến lược quan trọng về kinh tế - chính trị - QP - AN và đối ngoại của đất nước. Diện tích tự nhiên 518 km2 (trong đó, diện tích đất liền chiếm 85%, diện tích đảo chiếm 15%); Có đường biên giới tiếp giáp với Trung Quốc dài trên 78 km; có 17 đơn vị hành chính (8 phường, 9 xã), trong đó có 08 xã, phường biên giới, 02 xã đảo. 100 thôn, khu phố; tổng dân số gần 11 vạn người với 7 dân tộc anh em sinh sống. 

Nhận thức sâu sắc về vị trí chiến lược của địa bàn và yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, những năm qua, cùng với nhiệm vụ trọng tâm là phát triển kinh tế - xã hội, Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác quân sự, quốc phòng địa phương; trong đó, công tác huấn luyện chiến đấu lực lượng dân quân tự vệ được quan tâm đúng mức và đạt được kết quả khá toàn diện.

Đến nay, Thành phố đã xây dựng được 44 cơ sở dân quân tự vệ, đạt tỉ lệ 1,5% dân số; trong đó, 100% xã, phường biên giới có từ 01 - 02 trung đội dân quân cơ động, các xã ven biển và xã đảo có tiểu đội dân quân biển. Lực lượng dân quân tự vệ chất lượng ngày càng cao, phát huy tốt vai trò nòng cốt thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, thực sự là lực lượng chính trị tin cậy bảo vệ cấp ủy, chính quyền, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở địa phương, cơ sở.

Để phát huy tốt vai trò, chức năng, nhiệm vụ và không ngừng nâng cao năng lực, trình độ của lực lượng dân quân, những năm qua, Thành phố Móng Cái đã luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện tốt công tác huấn luyện cho lực lượng dân quân sát với tình hình thực tiễn, theo hướng huấn luyện toàn diện các đối tượng, nâng cao khả năng làm chủ trang bị kỹ thuật; tập trung huấn luyện dân quân thường trực, dân quân tự vệ cơ động, dân quân biển, phòng không, pháo binh. Chú trọng huấn luyện theo phương án, diễn tập hiệp đồng với các lực lượng trong khu vực phòng thủ; nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu, phối hợp với các lực lượng xử trí kịp thời các tình huống ở cơ sở, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; tham gia ứng phó các thảm họa, sự cố thiên tai, dịch bệnh và tìm kiếm cứu hộ - cứu nạn với phương châm “Cơ bản, thiết thực, chất lượng”. 

Quán triệt, thực hiện Nghị quyết số 765, Nghị quyết số 1659 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo, công tác huấn luyện được các cấp triển khai tiến hành toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm, sát với nhiệm vụ, đối tượng, địa bàn, phương án tác chiến và khả năng ngân sách của địa phương. 

Hằng năm, để làm tốt công tác chuẩn bị cho mùa huấn luyện, ngay từ rất sớm, cơ quan quân sự các cấp đã chủ động xây dựng kế hoạch củng cố mô hình học cụ, sáng kiến, cải tiến kỹ thuật phục vụ công tác huấn luyện cho các đối tượng, tổ chức luyện tập đội ngũ và tổ chức Lễ ra quân huấn luyện, phát động thi đua trong huấn luyện chiến đấu, hội thi, hội thao tạo khí thế thi đua sôi nổi giữa các đơn vị.

Cùng với đó, Lực lượng vũ trang thành phố đã luôn làm tốt công tác tập huấn, bồi dưỡng cán bộ các cấp chặt chẽ, hiệu quả, chất lượng, tập trung nâng cao năng lực, trình độ cho đội ngũ cán bộ. Sau mỗi đợt tập huấn, đã làm tốt công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng, làm cơ sở quyết định thành lập tổ giáo viên huấn luyện các nội dung cho các đối tượng, ưu tiên lựa chọn cán bộ có trình độ, năng lực, kinh nghiệm thực tiễn và phẩm chất đạo đức tốt. Đến nay, 100% cán bộ lực lượng vũ trang thành phố có thể đảm nhiệm huấn luyện được theo phân cấp, trong đó có 82,5% có trình độ huấn luyện đạt loại khá, giỏi.

Cùng với đó, cơ quan quân sự các cấp đã chủ động xây dựng và triển khai thực hiện nghiêm kế hoạch huấn luyện cho 100% đơn vị dân quân tự vệ. Nội dung, chương trình huấn luyện được Thành phố chỉ đạo đổi mới theo hướng kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, pháp luật, công tác vận động quần chúng; coi trọng huấn luyện cho cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ nắm vững kỹ thuật chiến đấu bộ binh, sử dụng thành thạo các loại vũ khí, công cụ hỗ trợ được trang bị; thành thục các phương án chiến đấu tại chỗ, phối hợp với các lực lượng: Biên phòng, Hải quân, Cảnh sát biển trong tuần tra, kiểm soát, xử lý các tình huống A2, phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn. 

Đối với 8 xã, phường biên giới, ven biển và 2 xã đảo, ngoài các nội dung theo chương trình quy định, Thành phố chỉ đạo tăng cường bồi dưỡng về công tác vận động quần chúng, Luật Biên giới quốc gia, các quy định về đường biên, mốc giới, kỹ năng tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn và bồi dưỡng kiến thức đối ngoại nhân dân. 

Quá trình thực hiện, Thành phố chỉ đạo các địa phương tổ chức huấn luyện linh hoạt, bố trí nội dung huấn luyện phù hợp, thực hiện tốt huấn luyện xoay vòng, đổi tập; tổ chức huấn luyện phù hợp với đặc điểm của cơ sở, bảo đảm gần, gọn địa bàn và không ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, gia đình. Riêng các đơn vị dân quân tự vệ binh chủng, Thành phố chủ động lập các tổ giáo viên chuyên trách để tổ chức huấn luyện tập trung. 

Nhằm làm tốt công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng việc huấn luyện của các đơn vị, những năm qua, Thành phố đã luôn tổ chức tốt Hội thi, Hội thao cấp cơ sở và tuyển chọn vận động viên tiến hành luyện tập tham gia các cuộc hội thi, hội thao cấp cấp tỉnh đạt được nhiều thành tích cao­­. Tiêu biểu như năm 2013, tham gia Hội thao thể dục thể thao quốc phòng xếp thứ 5 toàn đoàn, đạt 2 giải nhì đồng đội; 2 giải nhì, 1 giải ba cá nhân. Năm 2015 đạt giải ba toàn đoàn trong hội thao lực lượng dân quân tự vệ biển. Năm 2017 đạt giải ba toàn đoàn, giải nhất môn vượt vật cản huấn luyện thể lực trong Đại hội thể dục thể thao lực lượng vũ trang tỉnh Quảng Ninh. Năm 2018 đạt 01 giải ba, 01 giải khuyến khích cá nhân trong Hội thi cán bộ giảng dạy chính trị giỏi, đạt 01 giải ba cá nhân trong Hội thi tìm hiểu pháp luật về ATGT và lái xe mô tô, ô tô an toàn, 01 giải ba Hội thi báo cáo viên giỏi. Năm 2019 đạt 01 giải nhì Hội thi cán bộ huấn luyện giỏi, 02 giải nhất cá nhân trong Hội thao thể dục thể thao. Năm 2020, xếp thứ 2 toàn đoàn Hội thi chuẩn bị mô hình học cụ huấn luyện chiến đấu. Năm 2021 xếp thứ 3 toàn đoàn trong hội thi công tác chuẩn bị huấn luyện và Hội thi Nhà kho quân khí tốt. Năm 2022, đạt giải nhì toàn đoàn trong Hội thi chuẩn bị mô hình học cụ; đạt giải ba toàn đoàn Hội thi Trung đội dân quân cơ động cấp tỉnh; đạt giải ba Hội thao thể dục thể thao lực lượng vũ trang tỉnh Quảng Ninh.

Cùng với các nội dung, biện pháp trên, Thành phố tích cực huy động các nguồn lực để đầu tư, mua sắm và quản lý chặt chẽ các loại vũ khí, trang bị công cụ hỗ trợ cho dân quân tự vệ làm nhiệm vụ, xây dựng nhà ở, các chốt dân quân xã, phường. Đồng thời, thường xuyên bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn, chế độ cho cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ, ưu tiên bố trí đất và đầu tư vốn tổ chức tăng gia sản xuất, cải thiện đời sống cho cán bộ, chiến sĩ,... giúp họ ổn định cuộc sống, yên tâm công tác, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

Bằng các biện pháp tích cực, đồng bộ, công tác tổ chức xây dựng và hoạt động của dân quân tự vệ Thành phố Móng Cái đã thu được những kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào củng cố, tăng cường tiềm lực, thế trận quốc phòng - an ninh, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc nơi địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc.